9.2 Hierarchia wartości godziwej
Narzędzia strony:
W oparciu o dane wejściowe wykorzystywane przy ustalaniu wartości godziwej, poszczególne składniki aktywów i zobowiązań, dla których zaprezentowano wartość godziwą, klasyfikowane są do następujących poziomów:
- poziom I – aktywa i zobowiązania wyceniane na bazie cen notowanych (nieskorygowanych) z aktywnych rynków dla identycznych aktywów i zobowiązań. Do tego poziomu zaklasyfikowano:
- płynne notowane dłużne papiery wartościowe;
- akcje i certyfikaty inwestycyjne notowane na giełdach;
- instrumenty pochodne notowane na giełdach;
- zobowiązania z tytułu pożyczek papierów wartościowych notowanych na giełdach (krótka sprzedaż).
- poziom II – aktywa i zobowiązania, których wycena opiera się na danych wejściowych innych niż ceny notowane zaliczane do poziomu I, które są obserwowalne na rynku w sposób bezpośredni (jako ceny) lub pośredni (bazujący na cenach). Do tego poziomu zaklasyfikowano:
- notowane dłużne papiery wartościowe wyceniane na podstawie wycen publikowanych przez autoryzowany serwis informacyjny;
- instrumenty pochodne – m. in. FX Swap, FX Forward, IRS, CIRS, FRA;
- jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych;
- nieruchomości inwestycyjne lub nieruchomości przeznaczone do sprzedaży, wycenione przy zastosowaniu metody porównawczej, dla których na badanym rynku występuje wystarczająca liczba transakcji podobnymi nieruchomościami, obejmujące wolne grunty pod zabudowę i niektóre mniejsze i mniej wartościowe budynki (w tym lokale mieszkalne, garaże itp.);
- zobowiązania wobec uczestników konsolidowanych funduszy inwestycyjnych;
- kontrakty inwestycyjne na rachunek i ryzyko klienta.
- poziom III – aktywa, których wycena opiera się na danych wejściowych niemożliwych do zaobserwowania na rynkach (dane wejściowe nieobserwowalne). Do tego poziomu zaklasyfikowano:
- nienotowane dłużne papiery wartościowe oraz niepłynne notowane dłużne papiery wartościowe (w tym nieskarbowe papiery dłużne emitowane przez inne podmioty finansowe, jednostki samorządu terytorialnego, podmioty niefinansowe), wyceniane modelami opartymi na zdyskontowanych przepływach pieniężnych;
- nieruchomości inwestycyjne lub nieruchomości przeznaczone do sprzedaży, wycenione przy zastosowaniu metody dochodowej, metody pozostałościowej lub metody porównawczej (jeżeli brak jest odpowiedniej liczby transakcji podobnymi nieruchomościami);
- należności od klientów z tytułu kredytów oraz zobowiązania wobec klientów z tytułu depozytów;
- opcje wbudowane w certyfikaty depozytowe wyemitowane przez spółki Grupy PZU oraz opcje zawarte na rynku międzybankowym w celu zabezpieczenia pozycji z tytułu opcji wbudowanych.
W sytuacji gdy do wyceny składnika aktywów lub zobowiązań używane są dane wejściowe klasyfikowane do różnych poziomów hierarchii wartości godziwej, wyceniany składnik przypisuje się do najniższego poziomu, z którego pochodzą dane wejściowe, mające istotny wpływ na całość wyceny.
Na wartość wyceny zakwalifikowanych do poziomu III składników aktywów lub zobowiązań istotny wpływ mają dane wejściowe nieobserwowalne.
| Wyceniane aktywa | Dane nieobserwowalne | Charakterystyka | Wpływ na wycenę |
| Należności od klientów z tytułu kredytów | Marża płynności oraz bieżąca marża ze sprzedaży danej grupy produktowej | Wartości godziwe szacuje się przy zastosowaniu technik wyceny z uwzględnieniem założenia, iż na moment udzielenia kredytu wartość godziwa równa jest wartości bilansowej. Wartość godziwa kredytów bez rozpoznanej utraty wartości jest równa sumie przyszłych oczekiwanych przepływów gotówkowych zdyskontowanych na daną datę bilansową pomniejszonych o oczekiwaną stratę kredytową. Stopa dyskontująca przepływy jest odpowiednią stopą rynkową wolną od ryzyka powiększoną o marżę płynności oraz bieżącą marżę ze sprzedaży dla danej grupy produktowej kredytu. Marża wyznaczana jest w podziale na grupy produktowe i termin do zapadalności. Dla celów szacowania wartości godziwej kredytów walutowych wykorzystywana jest marża płynności dla kredytów w złotych skorygowana o kwotowania transakcji fx swap i basis-swap. Wartość godziwa kredytów o rozpoznanej utracie wartości jest równa sumie przyszłych oczekiwanych odzysków zdyskontowanych z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej ponieważ średnie oczekiwane odzyski uwzględniają w pełni element ryzyka kredytowego. W przypadku kredytów nieposiadających harmonogramu spłat (kredyty w rachunku bieżącym, overdrafty oraz karty kredytowe) przyjmuje się, że wartość godziwa równa jest wartości bilansowej. | Korelacja ujemna |
| Zobowiązania wobec klientów z tytułu depozytów | Marża ze sprzedaży | Wartości godziwe szacuje się przy zastosowaniu technik wyceny z uwzględnieniem założenia, iż na moment przyjęcia depozytu wartość godziwa równa jest wartości bilansowej. Wartość godziwa depozytów terminowych jest równa sumie przyszłych oczekiwanych przepływów gotówkowych zdyskontowanych na daną datę bilansową. Stopa dyskontująca przepływy jest odpowiednią stopą rynkową wolną od ryzyka powiększoną o marżę ze sprzedaży. Marża wyznaczana jest na podstawie depozytów przyjętych w ostatnim kwartale w podziale na grupy produktowe i termin do zapadalności. W przypadku depozytów krótkoterminowych (depozytów bieżących, overnight oraz w rachunku oszczędnościowym) za wartość godziwą przyjęto wartość bilansową. | Korelacja ujemna |
| Opcje wbudowane w certyfikaty depozytowe wyemitowane przez spółki Grupy PZU oraz opcje zawarte na rynku międzybankowym w celu zabezpieczenia pozycji z tytułu opcji wbudowanych | Parametry modelu | Instrumentami wbudowanymi są proste opcje (plain vanilla) oraz opcje egzotyczne na pojedyncze akcje, indeksy, towary oraz inne wskaźniki rynkowe, w tym indeksy stóp procentowych oraz kursy walutowe i ich koszyki. Wszystkie wydzielone opcje są na bieżąco domykane na rynku międzybankowym. Opcje walutowe wyceniane są w oparciu o model wyceny opcji Garmana-Kohlhagena (a w przypadku opcji barierowych i azjatyckich w oparciu o tzw. rozszerzony model Garmana-Kohlhagena). Opcje egzotyczne wbudowane w umowy depozytowe i ich domknięcia są wyceniane przy pomocy techniki Monte-Carlo przy założeniu modelu geometrycznego ruchu Browna dla czynników ryzyka. |
|
| Niepłynne obligacje i pożyczki | Spready kredytowe | Spready obserwuje się na wszystkich obligacjach (ich seriach) lub pożyczkach tego samego emitenta lub emitenta o podobnej charakterystyce. Te spready obserwowane są w dniach emisji nowych serii obligacji, dniach zawierania nowych umów pożyczek oraz w dniach transakcji rynkowych, których przedmiotem są wierzytelności wynikające z tych obligacji i pożyczek. | Korelacja ujemna |
| Nieruchomości inwestycyjne oraz nieruchomości przeznaczone do sprzedaży | Stopa kapitalizacji | Stopę kapitalizacji ustala się na podstawie analizy stóp zwrotu osiąganych w transakcjach dla podobnych nieruchomości. | Korelacja ujemna |
| Koszty budowy | Wartość kosztów budowy określa się na podstawie rynkowych kosztów budowy pomniejszonych o koszty poniesione na dzień wyceny. | Korelacja dodatnia | |
| Miesięczna stawka czynszu za 1m2 odpowiedniego rodzaju powierzchni lub za jedno miejsce parkingowe | Stawki czynszu obserwuje się dla podobnych nieruchomości, podobnej jakości, w podobnych lokalizacjach oraz zbliżonej wielkości wynajmowanej powierzchni. | Korelacja dodatnia | |
| Instrumenty pochodne | Parametry modelu | Opcje walutowe wyceniane są w oparciu o model wyceny opcji Garmana-Kohlhagena (a w przypadku opcji barierowych i azjatyckich w oparciu o tzw. rozszerzony model Garmana-Kohlhagena). Opcje egzotyczne wbudowane w umowy depozytowe i ich domknięcia są wyceniane przy pomocy techniki Monte-Carlo przy założeniu modelu geometrycznego ruchu Browna dla czynników ryzyka. | |
| Emisje własne oraz pożyczki podporządkowane | Spread emisji ponad krzywą rynkową | W przypadku zastosowania do wyceny historycznego spreadu emisji ponad krzywą rynkową, emisje takie klasyfikuje się do poziomu III hierarchii wartości godziwej. | Korelacja ujemna |
| Instrumenty kapitałowe nienotowane na aktywnym rynku | Kwotowania serwisów finansowych, obecna wartość przyszłych, prognozowanych wyników spółek lub modele wyceny bazujące na dostępnych danych rynkowych. |
9.2.1. Aktywa i zobowiązania wyceniane w wartości godziwej
| Aktywa i zobowiązania wyceniane w wartości godziwej | Poziom I |
Poziom II |
Poziom III |
Razem | Poziom I |
Poziom II |
Poziom III |
Razem |
| Aktywa | ||||||||
| Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody | 22 733 | 17 002 | 6 072 | 45 807 | 27 673 | 24 797 | 11 778 | 64 248 |
| Instrumenty kapitałowe | 297 | - | 471 | 768 | 257 | 1 | 347 | 605 |
| Dłużne papiery wartościowe | 22 436 | 17 002 | 5 601 | 45 039 | 27 416 | 24 796 | 11 431 | 63 643 |
| Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | 2 625 | 6 142 | 446 | 9 213 | 3 616 | 5 709 | 485 | 9 810 |
| Instrumenty kapitałowe | 615 | 57 | 259 | 931 | 575 | 1 | 370 | 946 |
| Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne | 164 | 5 631 | 21 | 5 816 | 134 | 5 143 | 21 | 5 298 |
| Dłużne papiery wartościowe | 1 846 | 454 | 166 | 2 466 | 2 907 | 565 | 94 | 3 566 |
| Należności od klientów z tytułu kredytów | - | - | 406 | 406 | - | - | 1 662 | 1 662 |
| Wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody | - | - | 246 | 246 | - | - | 1 475 | 1 475 |
| Wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | - | - | 160 | 160 | - | - | 187 | 187 |
| Pochodne instrumenty finansowe | 1 | 8 273 | 54 | 8 328 | - | 6 246 | 93 | 6 339 |
| Nieruchomości inwestycyjne | - | 166 | 2 607 | 2 773 | - | 186 | 2 307 | 2 493 |
| Zobowiązania | ||||||||
| Instrumenty pochodne | - | 11 860 | 20 | 11 880 | - | 6 221 | 60 | 6 281 |
| Zobowiązania wobec uczestników konsolidowanych funduszy inwestycyjnych | - | 380 | - | 380 | - | 265 | - | 265 |
| Kontrakty inwestycyjne na rachunek i ryzyko klienta (unit-linked) | - | 267 | - | 267 | - | 268 | - | 268 |
| Zobowiązania z tytułu pożyczek papierów wartościowych (krótka sprzedaż) | 686 | - | - | 686 | 851 | - | - | 851 |
| Zmiana stanu aktywów i zobowiązań zaklasyfikowanych do Poziomu III hierarchii wartości godziwej w roku zakończonym 31 grudnia 2021 |
Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody | InInwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | Instrumenty pochodne - aktywa | Instrumenty pochodne – zobowiązania | Należności od klientów z tytułu kredytów wyceniane w wartości godziwej | Nieruchomości inwestycyjne | ||||
| Kapitałowe | Dłużne | Kapitałowe | Certyfikaty inwestycyjne | Dłużne | przez inne całkowite dochody | przez wynik finansowy | ||||
| Stan na początek okresu | 347 | 11 431 | 370 | 21 | 94 | 93 | 60 | 1 475 | 187 | 2 307 |
| Nabycie / otwarcie pozycji/ udzielenie | - | 3 376 | - | - | 5 938 | 2 | 2 | 53 | 1 | 310 |
| Reklasyfikacje z poziomu I 1) | 7 | - | - | - | - | - | - | - | - | |
| Reklasyfikacje z poziomu II 1) | - | 788 | - | - | 36 | - | - | - | - | 142 |
| Reklasyfikacje z aktywów przeznaczonych do sprzedaży do nieruchomości inwestycyjnych | - | - | - | - | - | - | - | - | 157 | |
| Zyski lub straty ujęte w rachunku zysków i strat: | - | 68 | 604 | -2 | -17 | 19 | 10 | 44 | -4 | 160 |
| - przychody odsetkowe wyliczone przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej | - | 113 | - | - | 2 | 7 | - | 44 | -4 | - |
| - wynik z tytułu zaprzestania ujmowania instrumentów finansowych i inwestycji | - | 2 | 586 | - | 1 | - | - | - | - | - |
| - zmiana netto wartości godziwej aktywów i zobowiązań wycenianych do wartości godziwej | - | -47 | 18 | -2 | -20 | 12 | 10 | - | - | 160 |
| Zyski lub straty ujęte w innych całkowitych dochodach | 39 | -161 | - | - | - | - | - | -24 | - | - |
| Sprzedaż/rozliczenia/spłaty/konwersje | - | -9 034 | -720 | - | -5 880 | -64 | -52 | -1 302 | -24 | - |
| Reklasyfikacje do aktywów przeznaczonych do sprzedaży | - | - | - | - | - | - | - | - | - | -469 |
| Reklasyfikacje do poziomu II | - | -874 | - | - | -5 | - | -4 | - | - | - |
| Zmiana składu grupy | 85 | - | - | - | - | 4 | 4 | - | - | - |
| Różnice kursowe | - | - | 5 | 2 | - | - | - | - | - | - |
| Stan na koniec okresu | 471 | 5 601 | 259 | 21 | 166 | 54 | 20 | 246 | 160 | 2 607 |
1 Informacje o reklasyfikacjach zaprezentowano w punkcie 9.3.
| Zmiana stanu aktywów i zobowiązań zaklasyfikowanych do Poziomu III hierarchii wartości godziwej w roku zakończonym 31 grudnia 2020 |
Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody | Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | Instrumenty pochodne - aktywa | Instrumenty pochodne – zobowiązania | Należności od klientów z tytułu kredytów wyceniane w wartości godziwej | Nieruchomości inwestycyjne | ||||
| Kapitałowe | Dłużne | Kapitałowe | Certyfikaty inwestycyjne | Dłużne | przez inne całkowite dochody | przez wynik finansowy | ||||
| Stan na początek okresu | 246 | 6 815 | 226 | 19 | 41 | 118 | 68 | 1 381 | 243 | 1 828 |
| Nabycie / otwarcie pozycji/ udzielenie | 24 | 16 974 | 28 | 2 | 4 070 | 6 | 6 | 99 | - | 198 |
| Reklasyfikacje z poziomu II 1) | - | 43 | 4 | - | 30 | - | - | - | - | - |
| Reklasyfikacje z aktywów przeznaczonych do sprzedaży do nieruchomości inwestycyjnych | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 296 |
| Zyski lub straty ujęte w rachunku zysków i strat: | - | 181 | 113 | - | 1 | 25 | 19 | 30 | - | 229 |
| - przychody odsetkowe wyliczone przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej | - | 172 | - | - | - | - | - | 30 | - | - |
| - wynik z tytułu zaprzestania ujmowania instrumentów finansowych i inwestycji | - | 9 | - | - | 2 | - | - | - | - | - |
| - zmiana netto wartości godziwej aktywów i zobowiązań wycenianych do wartości godziwej | - | - | 113 | - | -1 | 25 | 19 | - | - | 229 |
| Zyski lub straty ujęte w innych całkowitych dochodach | 77 | 13 | - | - | - | - | - | 15 | - | - |
| Sprzedaż/rozliczenia/spłaty/konwersje | - | -12 536 | - | - | -4 048 | -56 | -33 | -50 | -56 | -1 |
| Reklasyfikacje do aktywów przeznaczonych do sprzedaży | - | - | - | - | - | - | - | - | - | -257 |
| Reklasyfikacje do poziomu II | - | -59 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Zmiany w umowach leasingu | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 14 |
| Różnice kursowe | - | - | -1 | - | - | - | - | - | - | - |
| Stan na koniec okresu | 347 | 11 431 | 370 | 21 | 94 | 93 | 60 | 1 475 | 187 | 2 307 |
1 Informacje o reklasyfikacjach zaprezentowano w punkcie 9.3.
9.2.1.1. Zmiany sposobu (metody) ustalania wartości godziwej instrumentów finansowych wycenianych w wartości godziwej
Zarówno w 2021, jak i w 2020 roku nie dokonywano zmian sposobu (metody) ustalania wartości godziwej instrumentów finansowych wycenianych w wartości godziwej, których wartość byłaby istotna z punktu widzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
9.2.1.2. Nieruchomości inwestycyjne zakwalifikowane do poziomu III wartości godziwej
W tabeli poniżej przedstawiono istotne parametry uwzględnione przy wycenie największych nieruchomości inwestycyjnych (w tym prezentowanych jako przeznaczone do sprzedaży).
Wszystkie nieruchomości zaklasyfikowane do poziomu III wartości godziwej wyceniono za pomocą podejścia dochodowego przy zastosowaniu metody inwestycyjnej i techniki kapitalizacji prostej lub przy pomocy podejścia mieszanego. W wycenie tej wykorzystano dane wejściowe nieobserwowalne takie, jak:
- stopę kapitalizacji – ustaloną na podstawie analizy stóp zwrotu osiąganych w transakcjach dla nieruchomości podobnych;
- miesięczną stawkę czynszu za 1m2 odpowiedniego rodzaju powierzchni lub za jedno miejsce parkingowe.
| Nieruchomości inwestycyjne zaklasyfikowane do poziomu III | Rodzaj powierzchni | 31 grudnia 2021 | 31 grudnia 2020 | ||||
| Wartość bilansowa | Czynsze uwzględnione w wycenie | Stopy kapitalizacji uwzględnione w wycenie | Wartość bilansowa | Czynsze uwzględnione w wycenie | Stopy kapitalizacji uwzględnione w wycenie | ||
| Nieruchomości inwestycyjne | |||||||
| biurowe | Biurowa | 962 | 12,50 – 14,50 EUR | 6,00% - 7,25% | 740 | 12,00 – 14,50 EUR | 6,25% - 7,25% |
| Parking | 40,00 – 75,00 EUR | 40,00 – 70,00 EUR | |||||
| magazynowe | Biurowa | 1 421 | 8,50 – 9,00 EUR | 5,00% - 6,50% | 1 507 | 9,00 EUR | 5,75% - 7,00% |
| Magazynowa | 3,30 – 3,50 EUR | 3,20 – 3,50 EUR | |||||
| handlowe | Handlowa | 159 | w zależności od wielkości wynajmowanej powierzchni | 7,75% - 10,00% | - | - | - |
| pozostałe | 65 | 60 | |||||
| Razem | 2 607 | 2 307 | |||||
| Nieruchomości inwestycyjne przeznaczone do sprzedaży | |||||||
| handlowe | Handlowa | - | - | - | 162 | w zależności od wielkości wynajmowanej powierzchni | 7,75% - 10,00% |
| magazynowe | Biurowa | 557 | 8,50 – 9,00 EUR | 5,50% - 6,50% | 273 | 9,00 EUR | 5,75% - 6,75% |
| Magazynowa | 3,30 – 3,50 EUR | 3,50 EUR | |||||
| pozostałe | 41 | 67 | |||||
| Razem | 598 | 502 | |||||
| Nieruchomości zaklasyfikowane do poziomu III | Wartość godziwa | Zmienna szacunkowa | Zakładana fluktuacja zmiennej szacunkowej | Wpływ na wycenę |
| Nieruchomości inwestycyjne | 2 607 | Stopa kapitalizacji | + 0,25 p.p. | -112 |
| - 0,25 p.p. | 123 | |||
| Miesięczna stawka czynszu | + 5% | 107 | ||
| -5% | -107 | |||
| Nieruchomości inwestycyjne przeznaczone do sprzedaży | 598 | Stopa kapitalizacji | + 0,25 p.p. | -26 |
| - 0,25 p.p. | 28 | |||
| Miesięczna stawka czynszu | + 5% | 26 | ||
| -5% | -26 |
9.2.2. Aktywa i zobowiązania niewyceniane w wartości godziwej
| Wartość godziwa aktywów i zobowiązań, dla których jest ona tylko ujawniana | 31 grudnia 2021 | 31 grudnia 2020 | ||||||||
| Poziom I | Poziom II | Poziom III | Razem wartość godziwa |
Wartość bilansowa | Poziom I | Poziom II | Poziom III | Razem wartość godziwa |
Wartość bilansowa | |
| Aktywa | ||||||||||
| Należności od klientów z tytułu kredytów wyceniane w zamortyzowanym koszcie | - | - | 214 781 | 214 781 | 214 602 | - | - | 193 609 | 193 609 | 195 637 |
| Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe wyceniane w zamortyzowanym koszcie | 39 455 | 8 663 | 32 383 | 80 501 | 83 270 | 42 591 | 7 450 | 22 845 | 72 886 | 66 864 |
| Dłużne papiery wartościowe | 39 455 | 6 436 | 25 489 | 71 380 | 74 183 | 42 591 | 6 168 | 15 045 | 63 804 | 57 871 |
| Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży | - | 1 590 | 2 527 | 4 117 | 4 117 | - | 1 000 | 3 657 | 4 657 | 4 657 |
| Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych | - | 637 | 754 | 1 391 | 1 384 | - | 282 | 670 | 952 | 952 |
| Pożyczki | - | - | 3 613 | 3 613 | 3 586 | - | - | 3 473 | 3 473 | 3 384 |
| Zobowiązania | ||||||||||
| Zobowiązania wobec banków | - | 2 726 | 4 762 | 7 488 | 7 470 | - | 2 504 | 7 140 | 9 644 | 9 751 |
| Zobowiązania wobec klientów z tytułu depozytów | - | - | 264 818 | 264 818 | 265 155 | - | - | 241 171 | 241 171 | 241 975 |
| Zobowiązania z tytułu emisji własnych dłużnych papierów wartościowych 1) | - | 5 418 | 539 | 5 957 | 5 940 | - | 6 423 | 1 130 | 7 553 | 7 532 |
| Zobowiązania podporządkowane 1) | - | 2 748 | 3 520 | 6 268 | 6 274 | - | 2 761 | 4 038 | 6 799 | 6 679 |
| Zobowiązania z tytułu transakcji z przyrzeczeniem odkupu | - | 846 | 359 | 1 205 | 1 207 | - | 744 | 410 | 1 154 | 1 154 |
1 Do poziomu II zaklasyfikowano te zobowiązania, na wycenę których nieobserwowalne parametry nie miały istotnego wpływu. Przede wszystkim są to zobowiązania z tytułu obligacji emitowanych przez Pekao.